Altsoyun Denkleştirme Alacağı Nedir? Emeğini Aileye Özgüleyenlerin Miras Hakkı

Türk Medeni Kanunu’na göre, bir kimsenin ölümünden sonra miras paylaşımı yapılırken, mirasçılar arasında adil bir dağılım sağlanması amacıyla çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerden biri de, emeğini veya gelirini aileye özgüleyen altsoyun (çocukların) denkleştirme alacağıdır.

Denkleştirme (İade) Alacağı Nedir?

Denkleştirme alacağı, mirasbırakanın sağlığında mirasçılarından birine yaptığı malvarlığı kazandırmalarının, miras payının hesaplanmasında dikkate alınmasıdır. Denkleştirme, mirasçıların mirasbırakanın sağlığında ondan aldıkları bazı mal veya paraların miras payına eklenmesi ve buna göre adil bir miras paylaşımının yapılması sürecidir.

Denkleştirme Yükümlülüğü ve Altsoyun Hakları

Türk Medeni Kanunu’nun 669. maddesine göre, mirasbırakanın sağlığında mirasçılara yaptığı karşılıksız kazandırmalar denkleştirmeye tabi tutulur. Bu yükümlülük, özellikle emeğini veya gelirini aileye özgüleyen altsoyu (çocukları) kapsar.

Türk Medeni Kanunu Madde 669:

“Mirasbırakanın sağlığında mirasçılarından birine yaptığı kazandırmalar, aksi mirasbırakan tarafından açıkça belirtilmedikçe veya durum ve koşullardan mirasbırakanın böyle bir isteği olduğu açıkça anlaşılmadıkça denkleştirmeye tabi olur.

Mirasbırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi mirasbırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir. “

Bu hükme göre, bir altsoyun, mirasbırakanın sağlığında aileye özgülediği emek veya gelirden dolayı diğer mirasçılardan daha fazla malvarlığı elde etmişse, miras paylaşımı sırasında bu kazandırmalar denkleştirilir.

Denkleştirmenin Uygulama Alanı

1. Emeğin veya Gelirin Aileye Özgülenmesi: Mirasbırakanın altsoyu, ailenin işinde veya işletmesinde çalışmış ve bu çalışması karşılığında bir ücret almamış ya da düşük bir ücret almış olabilir. Bu durumda, altsoyun emeğini aileye özgülemesi söz konusudur.

Türk Medeni Kanunu Madde 641/2:

“Ana ve baba veya büyük ana ve büyük baba ile birlikte yaşayan ve emeklerini veya gelirlerini aileye özgüleyen ergin çocuklar ile torunlara verilecek uygun miktardaki tazminat, bu yüzden terekenin borç ödemeden acze düşmemesi kaydıyla tereke borcu sayılır.”

Türk Medeni Kanunu Madde 370:

“Ana ve baba veya büyük ana ve baba ile birlikte yaşayan ve emeklerini ya da gelirlerini aileye özgüleyen ergin altsoylar, buna karşılık uygun bir bedel isteyebilirler. Uyuşmazlık hâlinde hâkim, bedelin miktarı, güvence altına alınması ve ödeme şekli hakkında karar verir.”

• Karşılıksız Kazandırmalar: Mirasbırakanın, altsoyuna karşılıksız olarak yaptığı bağışlar, örneğin bir taşınmazın bağışlanması, denkleştirmeye tabi tutulur.

Denkleştirme Alacağının Hesaplanması

Denkleştirme alacağının hesaplanmasında, mirasbırakanın sağlığında yaptığı kazandırmaların miras payı içindeki değeri dikkate alınır. Bu değerler, mirasbırakanın ölüm tarihinde geçerli olan değerler üzerinden hesaplanır.

Örneğin:

• Mirasbırakan, bir çocuğuna sağlığında bir taşınmaz bağışlamışsa, bu taşınmazın mirasbırakanın ölüm tarihinde geçerli olan değeri hesaplanır ve denkleştirme kapsamında değerlendirilir.

Denkleştirme Talebi ve Hukuki Süreç

Mirasçılar arasında denkleştirme talebinde bulunulması halinde, mirasın paylaşımı sırasında bu talep dikkate alınır. Mirasçılar, denkleştirme alacağını mahkemeye başvurarak da talep edebilirler. Bu tür davalarda, mahkeme, mirasbırakanın sağlığında yaptığı kazandırmaları değerlendirir ve adil bir paylaşım yapılmasını sağlar.

Türk Medeni Kanunu Madde 371:

“Altsoy, bu bedeli borçlunun ölümü hâlinde isteyebilir.

Alacaklı, bu alacağını borçlunun sağlığında, birlikte yaşamanın sona ermesi veya işletmenin el değiştirmesi, borçluya karşı icra takibi yapılması veya onun iflâsı hâllerinde de isteyebilir.

Bu alacak zamanaşımına uğramaz. Fakat en geç borçlunun terekesinin taksimi anına kadar istenebilir.”

Denkleştirme Alacağı Davası Nasıl Açılır?

Yetkili Mahkeme

• Sulh Hukuk Mahkemesi

İstenebilecek Talepler

✔ Katkıların faiz ile iadesi
✔ Miras paylaşımında denge sağlanması
✔ Tereke malları üzerinde hak tanınması

Süre Sınırlamaları

• Bu alacak murisin ölümü ile birlikte muaccel hale gelir. Mirasın paylaşımının sonuna kadar talep edilebilir.

Sık Sorulan Sorular

Denkleştirme Alacağı ile Saklı Pay Aynı mıdır?

Hayır. Saklı pay, kanunen korunan miras payıdır. Denkleştirme alacağı ise emek ve katkı karşılığıdır.

Vasiyetname ile Bu Hak Engellenebilir mi?

Hayır. TMK m. 668’e göre denkleştirme alacağı, mirasçıların kanuni hakkıdır.

Bu Davayı Mirasçı Olmayan Biri Açabilir mi?

Hayır. Sadece yasal mirasçılar denkleştirme alacağı talep edebilir.

Denkleştirme alacağı, mirasın adil bir şekilde paylaşılmasını sağlamayı amaçlayan önemli bir hukuki düzenlemedir. Emeğini veya gelirini aileye özgüleyen altsoyun haklarının korunması, bu düzenleme ile güvence altına alınmıştır. Mirasçılar arasında denkleştirme talebi doğması halinde, bu taleplerin hukuka uygun bir şekilde değerlendirilmesi ve miras paylaşımının adil bir şekilde yapılması gerekmektedir.

Sonuç: Hakkınızı Hukuk Yoluyla Koruyun

Denkleştirme alacağı, aile içinde emek veren mirasçıların hakkını koruyan önemli bir mekanizmadır. Ancak, bu hakkın kullanılması için doğru delillerin toplanması ve hukuki süreçlerin titizlikle yürütülmesi gerekir.

Baykal Hukuk Bürosu, denkleştirme alacağı davalarında uzman avukatlarıyla hizmetinizdedir. Miras hakkınızı korumak için bizimle iletişime geçin.