Terekenin Resmen Yönetilmesi Nedir?
Terekenin Resmen Yönetilmesi Nedir?
Mirasbırakanın ölümü ile mirasbırakanın terekesi kül halinde mirasçılara geçmektedir. Mirasçılar tereke üzerinde elbirliği halinde hak sahibi olurlar ve hep birlikte terekeyi birlikte yönetirler.
Terekenin resmen yönetilmesi, mirasçılar arasında anlaşmazlık çıkması, mirasın paylaşımı konusunda belirsizlikler olması veya mirasın korunması amacıyla terekenin (miras bırakanın malvarlığının) mahkeme tarafından yönetilmesi sürecidir. Bu süreç, mirasın düzgün bir şekilde yönetilmesini, borçların ödenmesini ve mirasçılara adil bir şekilde dağıtılmasını sağlamak amacıyla uygulanır. Tereke, bölüştürmeye veya terekenin yönetilmesini gerektirecek durumların ortadan kalkmasına kadar sulh hukuk hakimince veya hâkimin atadığı resmi yönetici tarafından yönetilir.
Terekenin Resmen Yönetilmesinin Hukuki Dayanağı
Terekenin resmen yönetilmesi, Türk Medeni Kanunu’nun 589. ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddelere göre, terekenin resmen yönetilmesi, belirli koşulların gerçekleşmesi halinde mahkeme tarafından kararlaştırılır ve bir kayyım atanarak terekedeki malvarlığı bu kayyım tarafından yönetilir.
Terekenin Resmen Yönetilmesini Gerektiren Haller
Terekenin resmen yönetilmesi, aşağıdaki durumlarda söz konusu olabilir:
- Mirasçılardan birinin uzun süreden beri bulunamaması ve temsilci de bırakmaması hâlinde menfaati gerektiriyorsa,
- Mirasta hak sahibi olduğunu ileri sürenlerden hiçbiri mirasçılık sıfatını yeterince ispatlayamazsa veya bir mirasçı bulunup bulunmadığı şüpheli olursa,
- Mirasçıların tamamı bilinmiyorsa.
- Kanunda özel olarak öngörülmüşse.
- Ön mirasçının güvence göstermemesi(523/2 “Önmirasçı güvence göstermez veya artmirasçının beklenen haklarını tehlikeye düşürürse, mirasın resmen yönetimine karar verilir.”)
- Gaibe kalan miras (586/1 “Ortada bulunmayan ve mirasın açıldığı anda sağ olup olmadığı ispat edilemeyen mirasçının miras payı resmen yönetilir.”)
- Vasiyetnamenin açılması(595/3. “Sulh hâkimi, teslim edilen vasiyetnameyi derhâl inceler, gerekli koruma önlemlerini alır; olanak varsa ilgilileri dinleyerek terekenin yasal mirasçılara geçici olarak teslimine veya resmen yönetilmesine karar verir.”)
- Miras sebebiyle istihkak davası (637/3 “Hâkim, davacının istemi üzerine hakkın korunması için davalının güvence göstermesi veya tapu kütüğüne şerh verilmesi gibi gerekli her türlü önlemi alır.”)
Mirasbırakan terekenin tamamı üzerinde yetkili olmak üzere vasiyeti yerine getirme görevlisi atamış ise, önemli bir engel bulunmadıkça terekenin yönetimi ona verilir.
Mirasbırakan velâyet veya vesayet altında idiyse; veli veya vasi bir sakınca olmadıkça terekenin yönetimiyle görevlendirilir.
Sulh hâkimi, terekeyi yönetmekle görevlendirilen kimseye, istemi hâlinde terekeden karşılanmak üzere uygun bir ücret ödenmesine karar verir.
Terekenin Resmen Yönetilmesi Süreci
Terekenin resmen yönetilmesi süreci şu şekilde ilerler:
- Mahkemeye Başvuru: Mirasçılardan biri veya mirasın korunması konusunda yetkili bir kişi, terekenin resmen yönetilmesi talebiyle mahkemeye başvurur.
- Mahkeme Kararı: Tereke, sulh hukuk hâkimi tarafından yönetilebileceği gibi, sulh hukuk hakiminin atayacağı temsilci ile de yönetilebilir. Sulh hukuk hâkimi her davayı kendi somut çerçevesinde değerlendirir. Mirasçının menfaati değerlendirilirken, sadece mirasçının menfaati değil, terekenin tamamı üzerinde menfaat söz konusu olup olmadığının tespit eder. Eğer sadece mirasçının payı üzerinde yönetim yeterli ise bu durumda terekeye temsilci atanmasına karar verilmeyip, mirasçıya kayyım atanmasına karar verilir.
- Temsilcinin Atanması: Mahkeme, terekenin yönetimi için bir temsilci atar. Tek bir mirasçının olması ve mirasçının bulunamaması halinde terekenin resmen yönetilmesi kararı değil, mirasçıya kayyım atanması kararı verilmesi gerekmektedir. Temsilci, terekenin yönetimi, borçların ödenmesi ve mirasın adil bir şekilde dağıtılması konularında yetkilidir.
“ Mirasçı olduklarını iddia eden kişilerin hiçbirinin bunu ispat edememesi” halinde mirasçılardan birinin hak sahibi olduğunu ispat etmesi halinde terekenin resmen yönetilmesi kararı verilemez, terekenin hak sahipliğini ispat eden mirasçıya teslim edilmesi gerekmektedir.
Mirasbırakan terekenin tamamı üzerinde yetkili olmak üzere vasiyeti yerine getirme görevlisi atamış ise, önemli bir engel bulunmadıkça terekenin yönetimi ona verilir.
Mirasbırakan velâyet veya vesayet altında idiyse; veli veya vasi bir sakınca olmadıkça terekenin yönetimiyle görevlendirilir.
Mirasçılar arasında cenin bulunması halinde, terekenin resmen yönetilmesi değil, ceninin doğumuna kadar kayyım tayin edilerek, mirasın bölüştürülmesinin ertelenmesi söz konusu olur.
- Terekenin Yönetimi: Kayyım, terekenin malvarlığını yönetir, borçları öder ve mirasçılar arasındaki paylaşımı düzenler. Bu süreçte kayyım, mahkemenin gözetimi altında çalışır.
- Paylaşım ve Sonuç: Terekenin yönetimi tamamlandığında, kayyım tarafından hazırlanan rapor mahkemeye sunulur ve mahkeme, terekenin paylaşımını onaylar. Bu aşamadan sonra mirasçılar, terekenin kalan kısmını paylaşır.
Tereke Temsilcisinin Görev ve Sorumlulukları
Tereke resmi yöneticinin görev ve yetkisi, terekenin korunması ile sınırlıdır. Mirasın paylaştırılması, resmi tasfiye gibi görevleri yoktur.
Terekeyi resmen yöneten sulh hâkimi veya onun yönetimle görevlendirdiği kimse, resmen yönetme sebeplerinin ortadan kalkmasına ya da paylaştırmaya kadar, terekeyi hak sahiplerinin haklarının kaybına meydan vermeyecek biçimde iyi bir yönetici gibi özenle yönetmek ve özellikle aşağıda yazılı işleri görmekle yükümlüdür:
1. Henüz yapılmamışsa, terekenin yazımı,
2. Gereken koruma önlemlerinin alınması,
3. Mirasçıların menfaatlerine veya iyi bir yönetimin gereklerine uygun düştüğü takdirde terekedeki malların satılması,
4. Mirasbırakanın alacaklarının tahsili ve borçlarının ödenmesi,
5. Mirasçıların yasal haklarını zedelemediği anlaşılan vasiyetlerin, sulh hâkiminin izni ve asliye hâkiminin onayı ile yerine getirilmesi,
6. Terekeye ait paraların faiz getirmek üzere Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen bir bankaya yatırılması veya bu paralarla Devlet tahvili alınması ve yeterli güvencesi bulunmayan yatırımların güvenceli yatırımlara dönüştürülmesi,
7. Terekede ticarethane, imalâthane veya başka bir işletme varsa, bunların olduğu gibi sürdürülmesi; sürdürmede yarar yoksa, tasfiyesi için gerekli önlemlerin alınması.
Tereke yöneticisi, görevine giren hususlarda miras ortaklığının temsilcisi olup, ortaklık aleyhine açılan davalarda ve yapılan icra takiplerinde ortaklığı temsil eder ve gereken hâllerde ortaklık adına dava açmaya, icra takibinde bulunmaya, davadan feragate, kabule, sulh olmaya ve tahkime yetkilidir; davaları ve takipleri mirasçılara ihbar eder.
Terekenin resmen yönetilmesinde, sulh hâkimi ile yöneticinin işlemleri konusunda, niteliklerine uygun olduğu ölçüde, vesayete ilişkin hükümler uygulanır.
Mirasbırakanın ölümü ile geriye yasal mirasçısının kalmaması veya mirasbırakan tarafından atanmış bulunmaması halinde, mirasbırakanın mal varlığı devlete kalır.
Resmen Yönetiminin Sona Ermesi
Terekenin resmen yönetiminin sona ermesi, resmen yönetim kararı verilmesinde amacın gerçekleşmesi ile sona erer.
- Resmen Yönetme Sebeplerinin Ortadan Kalkması
- Mirasın paylaşılması
Türk Medeni Kanununun Velayet, Vesayet ve Miras Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Tüzüğün 35. Maddesine göre “Terekenin resmen yönetilmesi kararı, sebep ortadan kalkınca sulh hakimi tarafından kaldırılır. Bu durumda, terekeyi yönetmekle görevlendirilen kimse, sulh hakimine en geç bir hafta içinde yönetme süresinde yapılan bütün işlemleri gösteren bir rapor verir. Raporun birer örneği mahkemece ilgililere gönderilir.”
Sonuç
Terekenin resmen yönetilmesi, mirasın korunması, borçların ödenmesi ve mirasın adil bir şekilde paylaşılması için önemli bir hukuki süreçtir. Bu süreç, mirasçılar arasında anlaşmazlıkların çözülmesi ve mirasın doğru bir şekilde yönetilmesi açısından büyük önem taşır. Bu sürecin doğru ve adil bir şekilde yürütülmesi için uzman İzmir Miras Hukuku Avukatı’nın rehberliği büyük önem taşır.