Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat
Haksız tutuklama, kişilerin özgürlüklerinin hukuka aykırı bir şekilde kısıtlanması anlamına gelir ve bu durum, mağduriyet yaratan ciddi bir ihlaldir. Türk hukuk sisteminde, haksız tutuklama nedeniyle mağdur olan kişiler, tazminat davası açarak maddi ve manevi kayıplarını giderme hakkına sahiptir. Peki, haksız tutuklama nedir, tazminat davası nasıl açılır ve hangi koşullarda tazminat alınabilir? Bu makalede, haksız tutuklama nedeniyle tazminat davasını tüm yönleriyle ele alacak, hukuki çerçevesini ve süreçle ilgili tüm detayları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Haksız Tutuklama Nedir?
Haksız tutuklama, bir kişinin hukuka aykırı bir şekilde özgürlüğünden mahrum bırakılmasıdır. Tutuklama, ancak suç işlendiğine dair kuvvetli şüphe bulunması ve tutuklama nedenlerinin (kaçma şüphesi, delilleri karartma riski gibi) mevcut olması durumunda uygulanabilir. Bu şartların bulunmamasına rağmen kişinin tutuklanması, haksız tutuklama olarak kabul edilir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davasının Hukuki Dayanağı
Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası, Türk hukuk sisteminde aşağıdaki yasal düzenlemelere dayanmaktadır:
- Anayasa’nın 19. Maddesi:
- Anayasa’nın 19. maddesi, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkını düzenler. Bu maddeye göre, haksız tutuklama nedeniyle mağdur olan kişiler tazminat talep edebilir.
- Türk Medeni Kanunu’nun 49. Maddesi:
- TMK’nın 49. maddesi, haksız fiil nedeniyle tazminat hakkını düzenler. Haksız tutuklama, bir haksız fiil olarak kabul edilir.
- Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 141. Maddesi:
- CMK’nın 141. maddesi, haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası açılmasını öngörür. Bu maddeye göre, tutuklama kararı hukuka aykırı ise mağdur tazminat talep edebilir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davasının Koşulları
Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası açabilmek için aşağıdaki koşulların sağlanması gerekir:
- Tutuklama Kararının Hukuka Aykırı Olması:
- Tutuklama kararının hukuka aykırı olması, yani tutuklama şartlarının bulunmaması gerekir.
- Mağduriyetin Oluşması:
- Haksız tutuklama nedeniyle mağdurun maddi veya manevi bir zarara uğramış olması gerekir.
- Tutuklama Kararının Kesinleşmesi:
- Tutuklama kararının kesinleşmiş olması veya tutukluluğun sona ermesi gerekir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davası Nasıl Açılır?
Tazminat isteminin koşulları
- Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her hâlde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir.
- İstem, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa, en yakın yer ağır ceza mahkemesinde karara bağlanır. Ancak, 141 inci maddenin birinci fıkrasının (e), (f) ve (l) bentleri kapsamındaki istemler bakımından 9/1/2013 tarihli ve 6384 sayılı Tazminat Komisyonunun Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. Bu fıkra uyarınca 6384 sayılı Kanun kapsamında olmasına rağmen ağır ceza mahkemesine yapılan istemler, Komisyona gönderilir. Ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren ve girmeyen istemler birlikte yapılmış ise ağır ceza mahkemesi görev alanına girmeyen istemleri ayırmak suretiyle Komisyona gönderir. Bu hâllerde ağır ceza mahkemesine yapılan istem tarihi esas alınır.
- e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen
- f) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,
- Konutunu terk etmemek veya uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla hastaneye yatmak dâhil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek şeklindeki adli kontrol yükümlülükleri uygulandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
- Tazminat isteminde bulunan kişinin dilekçesine, açık kimlik ve adresini, zarara uğradığı işlemin ve zararın nitelik ve niceliğini kaydetmesi ve bunların belgelerini eklemesi gereklidir.
- Dilekçesindeki bilgi ve belgelerin yetersizliği durumunda mahkeme, eksikliğin bir ay içinde giderilmesini, aksi hâlde istemin reddedileceğini ilgiliye duyurur. Süresinde eksiği tamamlanmayan dilekçe, mahkemece, itiraz yolu açık olmak üzere reddolunur.
- Mahkeme, dosyayı inceledikten sonra yeterliliğini belirlediği dilekçe ve eki belgelerin bir örneğini Devlet Hazinesinin kendi yargı çevresindeki temsilcisine tebliğ ederek, varsa beyan ve itirazlarını iki hafta içinde yazılı olarak bildirmesini ister.
- İstemin ve ispat belgelerinin değerlendirilmesinde ve tazminat hukukunun genel prensiplerine göre verilecek tazminat miktarının saptanmasında mahkeme gerekli gördüğü her türlü araştırmayı yapmaya veya hâkimlerinden birine yaptırmaya yetkilidir.
- Mahkeme, kararını duruşmalı olarak verir. İstemde bulunan ile Hazine temsilcisi, açıklamalı çağrı kâğıdı tebliğine rağmen gelmezlerse, yokluklarında karar verilebilir.
- Karara karşı, istemde bulunan, Cumhuriyet savcısı veya Hazine temsilcisi, istinaf yoluna başvurabilir; inceleme öncelikle ve ivedilikle yapılır. Karar yerinde görülmezse bölge adliye mahkemesince işin esası hakkında karar verilir. Bölge adliye mahkemelerince bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.
- Tazminat davaları nedeniyle Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince hesaplanan nisbî avukatlık ücreti ödenir. Ancak, ödenecek miktar Tarifede sulh ceza hâkimliklerinde takip edilen işler için belirlenen maktu ücretten az, ağır ceza mahkemelerinde takip edilen davalar için belirlenen maktu ücretten fazla olamaz.
- Tazminata ilişkin mahkeme kararları, kesinleşmeden ve idari başvuru süreci tamamlanmadan icra takibine konulamaz. Kesinleşen mahkeme kararında hükmedilen tazminat ile vekâlet ücreti, davacı veya vekilinin davalı idareye yazılı şekilde bildireceği banka hesap numarasına, bu bildirimin yapıldığı tarihten itibaren otuz gün içinde ödenir. Bu süre içinde ödeme yapılmaması halinde, karar genel hükümler dairesinde infaz ve icra olunur.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Türleri
Haksız tutuklama nedeniyle açılan tazminat davasında, aşağıdaki tazminat türleri talep edilebilir:
- Maddi Tazminat:
- Haksız tutuklama nedeniyle uğranılan maddi kayıplar (örneğin, iş kaybı, gelir kaybı, avukat masrafları gibi) için talep edilir.
- Manevi Tazminat:
- Haksız tutuklama nedeniyle uğranılan manevi zararlar (örneğin, özgürlüğün kısıtlanması, itibar kaybı, psikolojik zarar gibi) için talep edilir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davasında Hak Düşürücü Süre
- Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her hâlde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davası ile İlgili Sık Sorulan Sorular
1. Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası kimlere karşı açılır?
- Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası, devlete karşı açılır. Çünkü tutuklama kararı, devlet organları (mahkeme, savcılık) tarafından verilir.
2. Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davasında avukat tutmak zorunlu mu?
- Avukat tutmak zorunlu değildir, ancak hukuki süreçlerde profesyonel destek almak, davanın sağlıklı yürütülmesi açısından önemlidir.
3. Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davasında ne kadar tazminat alınabilir?
- Tazminat miktarı, haksız tutuklamanın süresine, mağdurun uğradığı zarara ve mahkemenin takdirine göre belirlenir. Her dava kendi özelinde değerlendirilir.
4. Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası ne kadar sürer?
- Dava süresi, mahkemenin iş yoğunluğuna ve davanın karmaşıklığına göre değişiklik gösterir. Genellikle 1-2 yıl içinde sonuçlanır.
İftira Sebebiyle Rücu
İftira konusunu oluşturan suç veya yalan tanıklık nedeniyle gözaltına alınma ve tutuklama halinde; Devlet, iftira eden veya yalan tanıklıkta bulunan kişiye de rücu eder.
Sonuç
Haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası, kişilerin özgürlüklerinin hukuka aykırı bir şekilde kısıtlanması durumunda başvurulabilecek önemli bir hukuki yoldur. Bu dava, mağdurların maddi ve manevi kayıplarını gidermek amacıyla açılır ve devlete karşı yürütülür. Eğer haksız tutuklama nedeniyle mağdur olduğunuzu düşünüyorsanız, bir avukattan veya hukuk danışmanından profesyonel destek almanız önemlidir.
Bu makale, haksız tutuklama nedeniyle tazminat davası hakkında detaylı bilgi edinmek isteyenler için kapsamlı bir rehber niteliğindedir. Unutmayın, hukuki süreçler karmaşık olabilir ve doğru bilgi, her zaman en iyi çözüm yoludur.